Fiano – szczep o rzymskich korzeniach

Co to jest fiano? 

Fiano to szczep winny, który najprawdopodobniej pochodzi z Włoch, toteż główne miejsca jego uprawy to Sycylia i południowe rejony Włoch. Jego owoce są jasnego koloru, przez co wykorzystywane są głównie do produkcji białych win. Fiano spotykane jest również m.in. pod nazwami: latina bianca, apiana, fiano di avellino, santa sofia i foiano.  

Skąd pochodzi fiano? 

Według badaczy fiano ma źródło w starożytnych rzymskich uprawach winorośli i już w tak odległych epokach cieszył się dużą popularnością. To właśnie z XIII wieku pochodzą pierwsze informacje o tym szczepie. Kryzysowym etapem dla tych plantacji był wiek XIX, gdyż wtedy miała miejsce plaga filoksery, czyli groźnego szkodnika winnic, który doszczętnie wyniszczył fiano. Postacią, której tak naprawdę zawdzięcza się „uratowanie" tego typu winorośli, jest Antonio Mastroberardino, który zaczął odnawiać dawne szczepy włoskie do towarowych upraw. Kulminacyjnym momentem odrodzenia fiano było rok 2003, gdyż wtedy powstało Fiano di Avellino DOC, które zostało bardzo dobrze przyjęte przez koneserów wina. 

Opis aromatów i smaków fiano 

Według ekspertów ta odmiana winorośli należy do najlepszych szczepów o jasnej skórce w południowych Włoszech. Fiano daje winom stonowany i jednocześnie orzeźwiający smak. Wyczuwalne są mocne aromaty brzoskwiń, miodu, orzechów, gorzkich migdałów, a czasami nawet popiołu. W starszych winach fiano można wyczuć ponadto aromaty kwiatowe, przyprawowe, które stają się coraz bardziej wyraziste wraz z wiekiem trunku. 

Regiony i kraje, gdzie występuje fiano 

Włochy

Miejsca, gdzie intensywnie uprawia się fiano, to głównie południowe Włochy (w 2000 roku około 783 hektary), a zwłaszcza Kampania. Tam też odmiana ta znana jest głównie jako wino DOCG – Denominazione di origine Controllata e Garantita. Na Sycylii, jak już wcześniej wspomniano, apiana także występuje, a w winnicach tej wyspy w 2008 roku plantacja obejmowała obszary 236 hektarów. Inne regiony Włoch, gdzie można spotkać tę winorośl, to Bazylikata, Marchia, Apulia i Molise. Warto wspomnieć, że fiano niedawno w dużej mierze znikało z winnic włoskich, głównie dlatego, że jego owoce zawierają mało soku, przez co jego uprawa jest zdecydowanie mniej opłacalna od innych białych odmian, takich jak np. trebbiano. Coraz mniej plantatorów podejmuje się zatem hodowli tego  rodzaju szczepu winnego.

Kalifornia i USA

Fiano uprawiane jest również przez winiarzy kalifornijskich, a konkretnie w dwóch hrabstwach tego stanu: Lake i Mendocino; trzeba jednak zaznaczyć, że plantacje te są dużo mniejsze niż na Półwyspie Apenińskim.

Australia

Według ostatnich danych w Australii znajdują się trzydzieści dwie winnice, w których uprawiane jest fiano. Rozmieszczone są one po całym kontynencie Australii, co wiąże się z różnymi warunkami atmosferycznymi i klimatycznymi. Fiano pochodzące z plantacji znajdujących się w chłodniejszych miejscach będzie nieco różnić się smakiem i aromatem od tego pochodzącego z cieplejszych stron Australii.

Inne regiony

Fiano, choć wprawdzie w niezbyt dużych ilościach, uprawiane jest w południowej Walii w regionie Hunter Valley. Ponadto od niedawna jest uprawiane także w Argentynie w dzielnicy La Rioja.

Gleby, na których uprawiane jest fiano, i cechy charakterystyczne tej winorośli

Najlepsze podłoże do uprawy apiano to gleby wulkaniczne, które charakteryzują się dużą zawartością skał i pyłów. Te gleby obniżają plon, ale przyczyniają się do produkcji wykwintnych i oryginalnych w smaku win. 

Fiano bardzo podatne jest na mączniaka rzekomego, czyli chorobę roślin, która atakuje podziemne i nadziemne części roślin. Ta choroba występuje najczęściej w okresie kwitnienia winorośli, co bardzo obniża jej atrakcyjność dla hodowców.

Fiano di Avellino 

Jest to jedno z najpopularniejszych win produkowanych z tego szczepu, więc warto się na nim nieco bardziej skupić. Jego cechą charakterystyczną jest to, że 85% składu musi być stanowić właśnie wino z fiano, a pozostałe jego części mogą stanowić coda di volpe, trebbiano czy greco. Charakteryzuje się ono słomkowym żółtym kolorem. W tym rodzaju wina wyczuwalne są aromaty pigwy, pomarańczy i przypraw. Czuć w nim jednocześnie stonowaną kwasowość i mineralność. Dzięki tym cechom i swojej oryginalności ta odmiana znajduje się w czołówce białych win na Półwyspie Apenińskim. Minimalny poziom alkoholu w tym winie wynosi 11,5%. Dozwolone jest używanie nazwy Apianum DOCG Fiano di Avellino w celu pokazania połączenia oryginalnego wina z historycznym trunkiem rzymskim. Ta nazwa jest jednak dużo rzadziej spotykana. 

Wina, w których fiano stanowi część mieszanki 

Cilento DOC

Ten rodzaj wina musi zawierać w swoim składzie 60–65% fiano. Pozostałe składniki to kolejno: trebbiano, greco (winogrono włoskie winne, które być może jest pochodzenia greckiego, co można wywnioskować po nazwie), malvasia; 10% stanowią zaś inne wina lokalne.

Sannio DOC

Mimo że głównym składnikiem jest trebbiano, to zawartość fiano w tym rodzaju wina może wynosić do 50%. Pozostałe składniki to moscato, samnium-aglianico, coda di volpe, falanghina i greco.

Penisola Sorrentina DOC

Biancolella, greco i falanghina to wprawdzie główne składniki tego wina, ale fiano może stanowić aż do 40% jego składu.

Monreale DOC

W tym konkretnym winie fiano to praktycznie połowa składu, a pozostałe 50% stanowią kolejno: catarratto, ansonica i inzolia (włoskie białe winogrona uprawiane na zachodniej Sycylii); słynie głównie z orzechowego aromatu.

Galluccio DOC i Guardiolo DOC

Te dwa wina w bardzo dużym stopniu są podobne składem. Zawierają najwięcej falanghiny, a do 30% mogą zawierać fiano.

Costa d'Amalfi DOC

W tym alkoholu fiano może stanowić do 40% składu całości. Pozostałe 60% stanowią falanghina i biancollella.

Martina Franca DOC i Locorotondo DOC

Fianco stanowi jedynie 5% składu tych win, natomiast pozostałe składniki to verdeca (biała włoska odmiana winorośli, która uprawiana jest głównie w regionie Colli Piacentini w Emilia-Romagna w środkowych Włoszech i Apulli), bianco d'Alessano, i bombino bianco.

Castel San Lorenzo DOC

Głównymi składnikami są trebbiano i malvasia. Natomiast do 20% składu może stanowić fiano.

Campi Flegrei DOC

Biancolella, coda di volpe i falanghina (odmiana winorośli stosowana do produkcji białych win, uprawiana w okolicach Kampanii) to 70% składu tego alkoholu. Jak można się domyślić, pozostałe 30% stanowi fiano.

Aversa DOC

Głównym składnikiem jest asprinio (odmiana białej włoskiej winorośli wokół regionu Kampania w Neapolu), a do 15% może stanowić fiano bądź inne wina lokalne.

Ischia DOC

Składa się głównie z forastery (włoskiej białej odmiany winorośli, które uprawia się głownie na wyspach Ischia i Procida). Natomiast fiano stanowi do 15% składu całościowego.